مقدمه چاپ دوم روسی "مانیفست حزب کمونیست"

در دوران انقلاب 1849-1848 نه تنها سلاطین اروپا بلکه بورژواهای اروپایی نیز تنها راه نجات از دست پرولتاریا را در مداخله روسیه یافتند که تازه شروع به بیدار شدن کرده بود. تزار را سرکرده ارتجاع اروپا اعلام نمودند. امروزه ... روسیه طلایه­دار جنبش انقلابی در اروپاست. مانیفست کمونیست هدف خود را اعلام نابودی اجتناب­ناپذیر و قریب­الوقوع مالکیت نوین سرمایه­داری قرار داده بود. ولی در روسیه به موازات رشد سریع تب و تاب سرمایه­داری و مالکیت ارضی بوروژازی که در ابتدای رشدخود قرار داشت، بیش از نیمی از اراضی را در مالکیت اشتراکی دهقانان مشاهده می­کنیم. اکنون این سئوال پیش می­آید آیا آبشین­های روسی (کمون روستایی- مولف)، اگرچه تا حد زیادی تحلیل رفته­اند، که هنوز شکلی از مالکیت جمعی اولیه زمین می­باشند، می­توانند مستقیما به شکل برتر مالکیت اشتراکی کمونیستی گذار کنند؟ یا آن­که بر عکس باید در ابتدا همان جریان تجزیه­ای رخ دهد که شکل­دهنده مسیر تکامل تاریخی باختر بوده ­است؟

تنها پاسخی که امروزه ممکن است به این سئوال داده شود این است: اگر انقلاب روسیه علامت شروع انقلاب پرولتاریا باختر تبدیل شود به نحوی که هر دو یک دیگر را تکمیل کنند، در آن صورت مالکیت اشتراکی کنونی زمین در روسیه می­تواند نقطه آغازین تکاملی کمونیستی گردد.

19 ژانویه 1882

مارکس و انگلس

منتخب آثار ، جلد اول 101-100.